منظور از حقوق شهروندی چیست؟
حقوق شهروندی از ابتدایی و اساسیترین حقوق افراد به شمار میرود. کــه در صــورت نبــود آن شــخصیت شــهروند شــکل نمــیگیــرد. به طور کلی حقوق شهروندی را می‌توان به مجموعه قواعد حاکم بر روابط اشخاص در جامعه شهری تعریف کرد که دارای ابعاد مختلفی است. در واقع حقوق شهروندی، وظایف و مسئولیت‌ها را در بین افراد جامعه مشخص و امکان مشارکت و همزیستی افراد را در تحولات اجتماعی،فراهم میکند.
باید در نظر داشت که آگاهی از حقوق شهروندی موجب میشود که مشارکت شهروندان در مدیریت شهرها باعث ثبات، پایداری و استمرار قوانین و مقررات جامعه و در نتیجه مسئولیت‌پذیری بیشتر شده و این مشارکت و همراهی که با آگاهی از قوانین و مقررات باشد قطعا تاثیر چشمگیری خواهد داشت. همچنین آگاهی از حقوق و تعهدات شهروندی، بستر انجام وظایف دوجانبه بین شهروندان و مسئولان را فراهم میکند.
حقوق شهروندی طبق قانون اساسی
برخی از حقوق شهروندی که قانون اساسی به آنها پرداخته است عبارتند از :
*آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح و آسان کردن آموزش عالی
* مشارکت عموم مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
*تامین نیازهای همه‌جانبه افراد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی حقوقی در برابر قانون
*زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. بنابراین اسناد، مکاتبات و متون رسمی و کتب رسمی باید به زبان و خط فارسی باشد، ولی استفاده از گویش‌های محلی و قومی در مطبوعات و در رسانه‌های جمعی و تدریس آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.
*مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند، از حمایت قانون بهطور مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها امتیاز نخواهند بود.همه افراد اعم از زن و مرد از حمایت یکسان قانون بهرهمندند.حیثیت، جان، مال، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون و در امان است، مگر در مواردی که قانون تشخیص دهد.
*تفتیش عقاید ممنوع است و هیچ کس را نمی‌توان به صرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض و مؤاخذه قرار داد.
انواع حقوق شهروندی
حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی افراد از مصادیق حقوق شهروندی هستند که در زیر به مواردی از آنها اشاره می گردد.
۱- منع تبعیض
از نمونه‌های مهم آن قانون کار است. قانون مزبور اجازه تبعیض میان افراد به دلیل جنسیت آنها را نداده و طبق قانون کار همه افراد از حقوق و مزایایی یکسان برخوردارند.
۲- حفظ کرامت انسانی
همانگونه که در قانون اساسی بیان شده است : «هیچ‌کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود مگر این که جرم او در دادگاه صلاحیتدار ثابت شود.» با توجه به این اصل می‌توان گفت، حفظ کرامت انسانی اقتضا میکند که مجازات افراد طبق قانون باشد و شخص بداند در صورت انجام چه عملی و به چه میزانی مجازات خواهد شد. همچنین بعد از مجرم شناخته شدن فرد، کرامت او باید حفظ شود.
۳-حق داوری
در صورت اختلاف، افراد بتوانند، حل و فصل اختلافات را به یک شخص ثالث بسپارند که خارج از مجموعه دادگستری به آن رسیدگی کند.
کارشناس ارشد حقوق کاظم قبادی سعدی
