وی افزود: وقتی اولین اخبار از کشور چین مبنی بر وقوع یک بیماری جدید که آن روزها به عنوان کرونای جدید شناخته میشد، به ما رسید، در اولین قدم در دی ماه ۱۳۹۸ و تقریبا ۵ تا ۶ هفته قبل از تایید اولین موارد در کشور، جلسات مقدماتی در انستیتو پاستور آغاز و مشخص شد که اولین گلوگاه و محور، تشخیص خواهد بود؛ بنابراین، بر راههای تشخیص کووید۱۹ تمرکز کردیم و در ۱۹ بهمن ۱۳۹۸ یعنی ۱۱ روز قبل از اینکه اولین موارد تشخیص داده شود، روشهای تشخیصی در انستیتو پاستور ایران کاملا راه افتاد و میتوانستیم تشخیص را با روش PCR انجام دهیم.
وی ادامه داد: در ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ نمونههایی که از قم دریافت و از سوی آزمایشگاه بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، اولین تشخیص کووید۱۹ برایشان اعلام شده بود، از سوی وزارت بهداشت به انستیتو پاستور ایران ارسال شد و در ساعات پایانی ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ تایید قطعی را برای اینکه دو نمونه مطرح شده، انجام دادیم و به اطلاع وزیر بهداشت وقت رساندیم.
وی افزود: در اولین قدم با توجه به اینکه در کشور فقط سه آزمایشگاه وجود داشت که میتوانستند کووید۱۹ را شناسایی کنند که شامل انستیتو پاستور ایران، آزمایشگاه ویروس شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و آزمایشگاه بیمارستان مسیح دانشوری بودند، به همین دلیل در قدم اول وزارت بهداشت کمیته تشخیص آزمایشگاهی کووید۱۹ را با محوریت انستیتو پاستور ایران شکل داد و انستیتو پاستور به عنوان پرچمدار این کار وارد عرصه شد و در کنار آن سایر سازمانها و ادارات قرار گرفتند.
بیگلری با بیان اینکه عمده وظایف این بود که مشخص کنیم از چه تستی استفاده کنیم، گفت: به عنوان مثال در روزهای اول اصرار بر این بود که از تستهای آنتی بادی برای تشخیص استفاده شود که کاملا روش نادرستی بود، زیرا این تستها زمانی مثبت میشوند که فرد دیگران را آلوده کرده و خودش در حال بهبودی است؛ بنابراین، اصرار بر این بود که تست PCR در کشور راه اندازی شود. باتوجه به اینکه تست PCR نیاز به مواد اولیه و دستگاه داشت و از طرفی کارکنان آزمایشگاهها هم با روش تشخیص آشنا نبودند، وزارت بهداشت تصمیم گرفت که از تمام دانشگاههای علوم پزشکی کشور بخواهد که تمام نمونهها به انستیتو پاستور ایران ارسال شوند.
وی گفت: در این میان دو کار مهم در همان هفتههای اول انجام شد؛ یکی اینکه آزمایشگاههای متعدد دانشگاههای علوم پزشکی کشور را آموزش دادیم و پروتکل تدوین شده را در اختیارشان قرار دهیم. در کنار آن تامین کیتها هم مطرح بود که البته کیتهای اولیه دست ساز بود و در انستیتو پاستور تولید شد. در مراحل بعد کیتهایی را که از نظر قیمت و کارایی به صرفه بودند، تامین میشد و تحویل انستیتو پاستور میشدند و سپس بین دانشگاههای علوم پزشکی توزیع میشد تا با کیتهای یکسان تشخیص انجام شود.
رئیس انستیتو پاستور ایران گفت: در کنار همه اینها وظیفه تعیین و پایش جهشها هم بر عهده انستیتو پاستور ایران بود که با همکاری سایر مراکز انجام داده و موردی و ادواری جهشها بررسی میشدند. دستگاههای بسیار محدودی داشتیم، اما امروز با افتخار میگوییم که انستیتو پاستور ایران به آخرین روشها و دستگاهها برای ارزیابی جهشها مجهز است و کشور در کار تشخیص با تکیه بر دانش بوم و تکیه بر جوانانی که در سطح تحصیلات تکمیلی تحصیل کرده و در دورترین شهرها حضور داشتند، موفق شد. این نیروی انسانی تحصیل کرده سرمایه بزرگی است که کووید۱۹ ارزش آن را مشخص کرد. اگر این را نداشتیم و دانش فنی تشخیص در کشور نبود، پیش بینی میشد که در ماههای اول صدها هزار کشته ناشی از کووید۱۹ داشته باشیم.
وی افزود: یادم است که در روزهای اول طبق دستورالعمل، سازمان بهداشت جهانی میگفت که برای تایید مثبت بودن یک بیمار باید سه ژن بررسی شود، اما واقعا کیت به اندازه کافی در دسترس ما نبود. ما روزانه فقط میتوانستیم ۶ هزار واکنش انجام دهیم، اگر از سه ژن استفاده میکردیم، فقط دو هزار بیمار را میتوانستیم تعیین تکلیف کنیم. با این حال اطلاعات کافی به دست آمد که بررسی یک ژن برای تایید بیماری کافی است. روزهای اول به ما خرده میگرفتند، اما بعد از چند روز نماینده سازمان جهانی بهداشت تایید کردند که روش انستیتو پاستور درست است و به سایر کشورها هم توصیه کردند که از پروتکل ایران استفاده کنند. در عین حال برنامه کشور این بود که سعی شود از تستهای موجود استفاده بهینه کند و به همین دلیل اکثر ظرفیت تست را در اختیار بیمارستانها قرار دادیم. تمام فرآیند تشخیص مصداق عینی این جمله است که فرصتی که در تهدیدات است، شاید در روزهای عادی وجود ندارد.
بیگلری در پاسخ به سوالی درباره احتمال دست ساز بودن ویروس عامل کووید۱۹، گفت: باید توجه کرد که یکی از شاخصههای مهم کووید۱۹ ناشناخته بودنش است. واقعا تمام علوم بشری را به ویژه در حیطه علوم پزشکی و زیستی به چالش کشید. اصلا شروع این بحران که چگونه شروع شد و پیش رفت و چرا اینگونه رفتار میکند و چرا ژنوم و ماده ژنتیکی آن ثبات ندارد، همه بحثهایی است که ساعتها نیاز به بحث دارد، اما فکر میکنم همانطور که شروعش غیرمنتظره بود، ممکن است پایان غیرمنتظرهای هم داشته باشد، شاید حوادث اومیکرون و بعد از اومیکرون بهتر بتواند بگوید که چه اتفاقی میافتد.
رییس انستیتو پاستور ایران همچنین در پاسخ به سوالی درباره وضعیت بیماری هاری در کشور گفت: هاری سالانه حداقل ۷۰ هزار مرگ را در دنیا ایجاد میکند. باتوجه به اینکه آزمایشگاه مرجع کشوری در انستیتو پاستور ایران قرار دارد و باتوجه به اینکه برنامه پایش کشوری از سوی معاونت بهداشت وزارت بهداشت انجام میشود، معمولا در چند سال اخیر تعداد مرگ و میر در ایران برای این بیماری کمتر از انگشتان دو دست بوده و کمتر از ۱۰ نفر مرگ و میر داشتیم که موفقیت بسیار بزرگ برای ایران است که تعداد مرگ و میر کشور ناشی از هاری تک رقمی است. باتوجه به اینکه ایران به عنوان مرجع در این زمینه شناخته میشود، تاکنون روند بسیار موفقی در کنترل هاری داشتیم و در سالهای اخیر هم تعداد مرگ ناشی از هاری نسبت به سایر کشورها بسیار ناچیز بوده که نتیجه یک تلاش ریشه دار در کشور است که به بار نشسته است.
او با تاکید بر اینکه فناوری ساخت واکسن کاملا در اختیار انستیتو پاستور ایران است، تصریح کرد: اما تولید نیاز به دستگاه دارد تا حجم تولید را افزایش دهیم. سفارش ما ماهها آماده است و با انتقال آن به داخل، حجم تولید چندین برابر خواهد شد. همه فرایند تولید واکسن در ایران قابل انجام است و با توجه به مشارکت مستقیم هر دو کشور در تولید، برای افزایش حجم تولید نیاز داریم که تجهیزات جدید داشته باشیم که این موضوع نیازمند زمان و تامین ارز است.
بیگلری افزود: در برخی مواقع به دلیل بروکراسیهای موجود تامین ارز با تاخیر صورت میگیرد و به همین دلیل مجبوریم برای اینکه به نیاز کشور برسیم برخی مواد اولیه را از کوبا بگیریم. بر اساس قرارداد موجود، اولویت تامین نیاز دو کشور است. با ورود ماده اولیه، امکانات همه کارها در ایران وجود دارد و ما فقط منتظریم تجهیزات وارد شود تا حجم تولید افزایش یابد.
وی افزود: در برههای کشور آلمان ماهی ۱۰۰ میلیون یورو برای تست هزینه میکرد. انجام تستها وابسته به اقتصاد کشورهاست. تصمیمات به عوامل متعدد اجتماعی، اقتصادی و پزشکی وابسته است و باید هزینه اثربخشی تست در نظر گرفته شود.
او در پایان تاکید کرد: انستیتو پاستور ثابت کرد که یار روزهای سخت مردم است و دژ مستحکم امنیت سلامت است و در بحران کرونا هم پرچمدار کار تشخیصی بود که آیندگان بیشتر از آن خواهند نوشت. مورخین بزرگ میگویند که انسانها از تاریخ عبرت نمیگیرند، ولی امیدوارم بحران کرونا فرصتی باشد که یاد بگیریم چگونه باید مدیریت کنیم و دستپاچه نشویم. کار تیمی بزرگی تجربه کردیم و زحمات همکاران ما در کل آزمایشگاهها قابل تقدیر است و به نمایندگی از همکارانم از خانم دکتر مختاری آزاد و آقای دکتر ناجی نهایت تشکر را دارم.