بر این اساس، بیش از ده سال قبل (آذرماه ۱۳۸۹) محمود احمدی نژاد رئیس دولت دهم خبر از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها داد و بر این اساس در اولین پرداخت یارانه‌ای به حساب سرپرستان خانوار، مبلغ ۸۱ هزار تومان برای هر نفر به ازای دو ماه ابتدایی پرداخت شد. رقمی که در ماه‌های بعد با اضافه شدن یارانه نان، به عدد ۴۵۵۰۰ تومان به ازای هر نفر رسید و تا به امروز این رقم ثابت مانده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد از آذرماه ۱۳۸۹ تا پایان مهرماه سال جاری، ۱۲۸ مرحله پرداخت یارانه نقدی از سوی دولت انجام شده است که با یک حساب ساده مشخص می‌شود اگر کسی از ابتدا تاکنون مشمول دریافت یارانه بوده و به هر دلیلی پرداخت آن قطع نشده است، پنج میلیون و ۸۲۴ هزار تومان یارانه دریافت کرده است که البته مجموع رقم دریافتی برای یک خانوار می‌تواند با توجه به اعضای آن متفاوت باشد.
از سوی دیگر، گزارش اخیر دیوان محاسبات کشور نشان می‌دهد در سال گذشته، مبلغ پیش بینی شده در قانون برای پرداخت یارانه نقدی و غیرنقدی خانوار‌ها رقم ۴۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان بوده است که از این رقم حدود ۳۹ هزار میلیارد تومان آن (معادل ۹۱ درصد) در سال ۹۹ پرداخت شده است. به بیان دیگر، از ابتدای آغاز این سیاست یارانه‌ای تا به امروز، حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان، برآورد مجموع یارانه نقدی ۴۵۵۰۰ تومانی پرداختی از سوی دولت به همه مردم بوده است. رقمی قابل توجه، اما با اندک اثرگذاری بر قدرت خرید مردم به خصوص در سال‌های اخیر؛ زیرا در سال‌های اخیر همسو با افزایش نرخ تورم و روند گرانی ها، هیچ تغییری در رقم پرداختی یارانه نقدی از سوی دولت‌های دهم، یازدهم و دوازدهم صورت نگرفت تا جاییکه ارزش یارانه نقدی یازده سال قبل، امروز بسیار ناچیز شده است.
در این میان، با تغییر بهای بنزین در سال ۱۳۹۸، یارانه دیگری به نام یارانه معیشتی نیز در ادبیات اقتصادی ایران جای گرفت. این یارانه با یارانه نقدی پرداختی در سال های گذشته، تفاوت‌هایی داشت. به عنوان نمونه مبلغ آن بر اساس تعداد افراد خانوار متغیر بود و از سوی دیگر، تعداد جامعه آماری مشمول آن نیز کمتر از یارانه بگیران ۴۵۵۰۰ تومانی بود.
این یارانه معیشتی که فردا شب، بیست و چهارمین مرحله پرداخت را هم پشت سر خواهد گذاشت، در سال گذشته به تعداد ۶۲ میلیون و ۴۵۹ هزار و ۷۹۵ نفر پرداخت شد و آن گونه که گزارش دیوان محاسبات نشان می‌دهد، در مجموع بیش از ۳۲ هزار میلیارد تومان از سوی دولت به حساب بیش از ۶۲ میلیون نفر واریز شده است. رقمی که بیش از ۱۰۴ درصد بیشتر از مبلغ پیش بینی شده در قانون بوده است.
۱۲ هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به حساب پردرآمدها!
اما نکته مهم در این سال ها، عدم تغییر مبلغ یارانه نقدی همسو با افزایش نرخ تورم و همچنین عدم حذف دهک‌های بالا از لیست یارانه بگیران، بوده است. موضوعی که در گزارش اخیر دیوان محاسبات درباره تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹ به آن اشاره شده است:
«مطابق بند الف تبصره ۱۴، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف بوده است نسبت به شناسایی و حذف سه دهک بالای درآمدی از فهرست یارانه بگیران، اقدام کند و سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها نیز مکلف بوده اسـت امکان ثبت‌نام برای افرادی که موفق به ثبت‌نام برای بهره‌مندی از یارانه نشده‌اند را فراهم نماید؛ در ســـال ۱۳۹۹ وزارتخانه مذکور تعداد ۲۳,۰۳۳,۵۰۵ نفر ســـه دهک بالای درآمدی یارانه بگیران را شناسایی نموده، لیکن اقدامی جهت قطع یارانه آن‌ها صورت نگرفته است. شایان ذکر اســـت، یارانه پرداختی به افراد مذکور بالغ بر دوازده هزار و پانصـــد و هفتاد و شـــش میلیارد (۱۲,۵۷۶,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) تومان بوده اســت. همچنین ســازمان هدفمندســازی یارانه‌ها اقدامی جهت ثبت‌نام افرادی که موفق به ثبت‌نام برای بهره‌مندی از یارانه نشده‌اند، انجام نداده است.»
بنابراین آمار‌ها نشان می‌دهد با وجود تأکید قانون بر حذف پردرآمدها از لیست یارانه بگیران نقدی، همچنان حدود ۹۵ درصد ایرانی یارانه نقدی دریافت می‌کنند. روندی که اگر در سال‌های گذشته، اصلاح شده بود، نتایج مثبتی بر سطح پرداختی اقشار کم‌درآمد جامعه می‌توانست داشته باشد.
افزایش مبلغ یارانه پرداختی به زودی کلید می‌خورد
بر اساس این گزارش، بررسی‌ها و اطلاعات موثق خبرنگار تابناک اقتصادی نشان می‌دهد دولت سیزدهم به ریاست دکتر سید ابراهیم رئیسی قصد دارد در هفته‌های آتی، تغییر و تحولی در سازوکار پرداخت یارانه‌های نقدی و معیشتی صورت دهد. به عبارت دیگر، با توجه به عدم تغییر مبلغ یارانه‌های نقدی و معیشتی در سال‌های اخیر و فشار مضاعف تورمی بر قدرت خرید و دخل‌وخرج اقشار ضعیف و کم‌درآمد جامعه، نتایج جمع‌بندی تیم اقتصادی دولت به تغییر مبلغ یارانه پرداختی به سرپرستان خانوار منجر می‌شود.
آن گونه که یک منبع مطلع و آگاه گفته است، دولت سیزدهم در آذرماه ۱۴۰۰، قصد دارد طی یک برنامه کارشناسی و زمان‌بندی شده، مجموع مبلغ یارانه نقدی و معیشتی پرداختی به حساس هر شخص را به دو برابر افزایش دهد. به‌عبارت‌دیگر، تا به امروز هر شخص یارانه بگیر نقدی و معیشتی، در مجموع بیش از ۱۰۰ هزار تومان طی دو مرحله از این محل دریافتی داشت، حال با تغییر سازوکار پرداختی از سوی دولت، قرار است از آذرماه امسال (حدود یک ماه دیگر) این رقم به بیش از ۲۰۰ هزار تومان افزایش یابد.
سخن پایانی
به نظر می‌رسد اقدام دولت رئیسی در جهت افزایش مبلغ یارانه آن‌هم یازده سال پس از شروع پرداخت یارانه‌های نقدی به مردم و عدم تغییر مبلغ آن در این سال ها، سیاست حمایتی قابل قبولی در جهت تقویت قدرت خرید بسیاری از اقشار ضعیف جامعه است، هرچند انتظار می‌رود در هفته‌های آتی، منابع مالی این افزایش دو برابری یارانه‌ها از سوی مسئولان مرتبط در تیم اقتصادی دولت سیزدهم به اطلاع عموم مردم برسد تا شفاف سازی صورت بگیرد.
با این وجود به نظر می‌رسد یکی از اقدامات اساسی در این بستر، حذف دهک‌های پردرآمد از لیست یارانه بگیران نقدی و تغییر در سازوکار تخصیص یارانه‌های پنهان به‌صورت عادلانه برای همه مردم باشد.
همان‌گونه در ابتدا بیان شد، یکی از وظایف مهم اقتصادى دولت‌ها توزیع درآمد در جامعه است و یارانه ابزارى است که می‌تواند دولت را در توزیع درآمد و برابرى آن بین گروه‌هاى پایین و بالاى درآمد یارى کند.
به بیان دیگر، پس از کم کاری صورت گرفته در دولت قبل برای حذف یارانه نقدی بیش از ۲۳ میلیون ثروتمند و پول پاشی ۱۲ هزار میلیارد تومانی دولت روحانی در عرض فقط یک سال برای این افراد، وقت آن رسیده است تا با اجرای قانون و حذف ثروتمندان از لیست یارانه بگیران، سهم اقشار محروم و کم درآمد جامعه را از منابع یارانه‌ای افزایش دهیم.
منبع: تابناک
